Μια ιδιόρρυθμη σχέση.

Derby, στην ποδοσφαιρική ορολογία, καλείται κάθε παιχνίδι, στο οποίο τίθενται αντιμέτωπες γειτνιάζουσες ομάδες. Αυτό συμβαίνει, καθότι υπάρχουν προεκτάσεις, κοινωνικές, πολιτικές, οικονομικές. Υπό τη σκέπη, του συγκεκριμένου όρου, μοναδικό πραγματικό derby για τη Juventus είναι εκείνο απέναντι στην Torino. Derby della Mole. Γιατί έτσι όμως; Η αγάπη των Ιταλών για τις ευφάνταστες ονομασίες είναι γνωστή και διάχυτη στην καθημερινότητά τους. Όλα τα ποδοσφαιρικά derby, κλασικά ή μη, έχουν τη δική τους ιδιαίτερη ονομασία. Το τορινέζικο derby, λοιπόν,  πήρε το όνομά του από το landmark της πόλης του Τορίνο, τη Mole Antonelliana. Το πρώτο απ’ όσα έμελλε να ακολουθήσουν διεξήχθη στις 13/1/1907, μόλις 1 μήνα μετά την ίδρυση της Torino. Νικήτρια με 2-1 αναδείχθηκε η Granata. Τα θεμέλια της μεγάλης αυτής αντιπαλότητας είχαν τεθεί.

Η ατάκα που έγινε στερεότυπο. Ανήκει στο Γιάννη Διακογιάννη. Φίλαθλο της Juventus. Ταξίδεψε στο Τορίνο, τη δεκαετία του ’80 για να μεταδώσει ένα ματς Juventus-Παναθηναϊκός. Ο οδηγός ταξί, που τον μετέφερε από το αεροδρόμιο στο ξενοδοχείο ήταν οπαδός της Granata. Στη διάρκεια της μετάδοσης του αγώνα είπε την ατάκα που έμεινε στην ιστορία: «Στο Τορίνο, μέχρι και οι ταξιτζήδες είναι Torino». Η ακούσια γενίκευση του Διακογιάννη, έγινε για την εγχώρια αγγλόφιλη αθλητική δημοσιογραφία η βάση, στην οποία στηρίχθηκε ο ισχυρισμός για τον οπαδικό συσχετισμό στην πόλη του Τορίνο. Τράπηκε σε επιχείρημα-bandiera για όλους όσοι αντιπαθούν, για τους λόγους τους, τη Juventus.

Η οπαδική βάση. Οι προεκτάσεις ενός derby είναι περισσότερες εκτός γηπέδου, παρά μέσα σε αυτό. Η αντιπαλότητα των οπαδών της Juventus και της Torino έλαβε εξ’ αρχής ταξικά χαρακτηριστικά.

Η Torino, στα πρώτα της βήματα, συσπείρωσε γύρω της πλατιές προλεταριακές μάζες της πόλης, όπου το έρεισμά της ήταν και μεγαλύτερο από κάθε άλλη κοινωνική ομάδα. Η έντονη πολιτικοποίηση της κοινωνικής αυτής μερίδας, έδωσε στα τοπικά derby έντονο ταξικό χαρακτήρα, με τις νίκες της Granata να πανηγυρίζονται σαν νίκες ενάντια στην εργασιακή καταπίεση των αφεντικών τους, που βρίσκονταν στην αντίπερα όχθη. Αυτός ήταν ο κανόνας μέχρι τη δεκαετία του ’70, όταν η κοινωνική σύνθεση της οπαδικής βάσης της Torino άλλαξε. Και μαζί της άλλαξε κι η πολιτική της ομάδας, η οποία στράφηκε στην εντοπιότητα της ομάδας και στις παραδόσεις της πόλης.

Από την άλλη, η σύνδεση της Juventus με την οικογένεια Agnelli από το 1923, την έφερε κοντά στις συντηρητικές δυνάμεις της πόλης, με τη δημοφιλία της να είναι μεγάλη στην αστική και βιομηχανική τάξη. Το ακριβώς αντίθετο από εκείνους της Torino. Ο ταξικός διαχωρισμός στις προτιμήσεις των οπαδών παγίωσε την αντίληψη πώς η Juventus είναι η ομάδα της ιταλικής μπουρζουαζίας κι η Torino εκείνη του λαού. Το μεγάλο κύμα εσωτερικής μετανάστευσης από τον ιταλικό νότο στο βορρά, αντέστρεψε πλήρως τα δεδομένα. Τώρα, οι εργοστασιακοί εργάτες - πολλοί απ’ τους εργάζονταν για τη Fiat των Agnelli – ήταν υποστηρικτές της Juventus, λόγω των επιτυχιών της και της προτίμησης, που της δείχνουν οι Ιταλοί του νότου ακόμη και σήμερα.

Η ριζική αλλαγή της κοινωνικής σύνθεσης των οπαδών κι η αντιστροφή των ρόλων των ομάδων, είναι πρωτοφανές στο ιταλικό οπαδικό κίνημα. Άξια αναφοράς είναι η πρωτοπόρα κίνηση των οπαδών της Torino να ιδρύσουν το Gruppo Sostinetori Granata (σ.σ. Σύνδεσμος υποστηρικτών της Granata) το 1950, τον πρώτο οπαδικό σύνδεσμο στα χρονικά του ιταλικού ποδοσφαίρου.

Grande Torino και Grande Juve. Grande Toro σημαίνει: α) Valentino Mazzola και β) ρεκόρ. Πρόκειται για την ομάδα, που καταδυνάστευσε την Ιταλία την επταετία ‘42-‘49, που ισοπέδωσε κάθε έννοια ανταγωνισμού. Κατέχει μέχρι σήμερα το ρεκόρ τερμάτων σε μια σεζόν με 125 σημειωμένα. Μέτρησε 5 κατακτήσεις σε 6 διεξαχθείσες διοργανώσεις, καθώς το 1944-45 δεν έγινε πρωτάθλημα. Η πορεία της «έληξε» άδικα και πρόωρα στη Superga. Όπως συμβαίνει σ’ αυτές τις περιπτώσεις, θρύλοι περιβάλλουν το μέγα και ανέγγιχτο στις συνειδήσεις όλων. Ο θρύλος λέει πώς όταν η ομάδα έπρεπε να τα δώσει όλα, o φύσει και θέσει ηγέτης της, Valentino Mazzola σήκωνε τα μανίκια του, κάνοντας σήμα στους συμπαίκτες του. Και πάντοτε είχε αποτέλεσμα. Πολλοί πιστεύουν πώς εάν δε συνέβαινε η τραγωδία στη Superga, η Torino κι όχι η Juventus θα ήταν η μεγαλύτερη ιταλική ομάδα. Αυτό θα παραμείνει, ίσως το μεγαλύτερο αναπάντητο ερώτημα του Campionato. Πού μπορούσε να φτάσει αυτή η Torino.

Juventus σημαίνει: α) Scudetto, β) χαμένοι τελικοί, γ) Calciopolis (αρνητικά) και δ) Alessandro Del Piero. Η ομάδα, που έχτισε ο Boniperti και κατέκτησε τον κόσμο, ο Platini κι οι Χρυσές Μπάλες, η τραγωδία του Heysel. Σημείο αναφοράς για τους νεότερους, βέβαια, είναι η Juventus του Lippi, που έσπειρε τον τρόμο στην Ευρώπη για μια τετραετία, με τρεις συνεχόμενους τελικούς κι έναν αποκλεισμό αυτοκτονία στα ημιτελικά το ’99. Θεωρείται ότι έπαιξε μια από τις καλύτερες μπάλες στην ιστορία της Juventus κι όχι άδικα. Είναι η μοναδική μεγάλη ομάδα και τεράστιο brand, που στιγματίστηκε με υποβιβασμό για εξωαγωνιστικούς λόγους. Κι η Σταυροφορία, που στήθηκε ενάντιά της, κάνει ακόμη μεγαλύτερο τον άθλο της επιστροφής της, μετά από μια 6ετία.

Οι μέρες που σταμάτησε ο χρόνος. Οι τραγωδίες ενώνουν και τους πιο μισητούς αντιπάλους. Είναι μια αξιωματική αλήθεια, που διέπει την ανθρώπινη ζωή.

Στις 4/5/1949 επιστρέφοντας από την Πορτογαλία, το αεροπλάνο που μετέφερε την αποστολή της Torino συνετρίβη στο λόφο της Superga. Ο τραγικός απολογισμός 31 νεκροί. 18 παίκτες, ανάμεσά τους κι ο ίδιος ο Mazzola, που μεσολάβησε για τη διοργάνωση του φιλικού, 2 τεχνικοί, 3 μέλη της διοίκησης, το πλήρωμα του αεροπλάνου, 3 δημοσιογράφοι κι ένας μεταφραστής. Μαζί της σκοτώθηκε και το πνεύμα της μεγάλης αυτής ομάδας. Στην κηδεία, που έγινε 2 μέρες μετά το τραγικό γεγονός περευρέθηκαν 500 χιλιάδες άνθρωποι.

Η Juventus βίωσε τη δική της τραγωδία 36 χρόνια μετά, στις 29/5/ 1985. Στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών εκείνης της χρονιάς, θα αγωνίζονταν Juventus και Liverpool, δύο από τις καλύτερες ευρωπαϊκές ομάδες εκείνη την περίοδο. Το αγωνιστικό επισκιάστηκε από την εγκληματική ενέργεια, που έλαβε χώρα στις εξέδρες του γηπέδου Heysel των Βρυξελλών. Οπαδοί της αγγλικής ομάδας παραβίασαν το κιγκλίδωμα, που τους χώριζε από τους οπαδούς της Juventus. Οι δεύτεροι οπισθοχωρώντας προς έναν τοίχο, είτε συνθλίβονται από την πίεση, που ασκείται, είτε πεθαίνουν από ασφυξία. Στη συνέχεια, ο τοίχος καταρρέει υπό το βάρος των χιλιάδων ανθρώπων. Τραγικός απολογισμός 39 νεκροί οπαδοί της «Μεγάλης Κυρίας», μεταξύ των οποίων 32 Ιταλοί, 4 Βέλγοι, 2 Γάλλοι κι ένας Βορειοϊρλανδός, και 600 τραυματίες. Και το πρώτο ευρωπαϊκό τρόπαιο των Bianconeri θα μείνει στην ιστορία ως το «τρόπαιο, που βάφτηκε με το αίμα 39 ανθρώπων».

Μια ανέκδοτη ιστορία. Την 9^η προς 10^η Ιουλίου 1943, οι Σύμμαχοι εισβάλλουν στη Σικελία αποβιβάζοντας στρατεύματα, με στόχο τη δημιουργία δεύτερου μετώπου στο μαλακό υπογάστριο της συμμαχίας του Άξονα.

Ο Benito Mussolini πέφτει από την εξουσία, μετά το πέρας του Gran Consiglio di Fascismo, που συγκαλείται στις 24 Ιουλίου του 1943. Την εξουσία αναλαμβάνει ο Pietro Badoglio. Μετά τις διαδοχικές συμμαχικές επιτυχίες σε Salerno και Monte Cassino, η Ιταλία ζητά συνθηκολόγηση από τους συμμάχους. Οι Γερμανοί την καταλαμβάνουν ενόπλως και δημιουργούν το κράτος-μαριονέτα, Reppublica Sociale Italiana.

Με τη «Γοτθική Γραμμή» να χωρίζει τη χώρα, σε ελεύθερη και υπό γερμανική κατοχή, με μάχες να λαμβάνουν χώρα, σ’ όλη την έκτασή της, ο κίνδυνος επιστράτευσης των ποδοσφαιριστών, ενόσω διεξαγόταν το πρωτάθλημα, ήταν μεγάλος. Για να αποφευχθεί αυτό το καταστροφικό σενάριο, οι παίκτες της Torino δηλώθηκαν ως εργάτες της Fiat, ιδιοκτησίας του Agnelli και σημαντικής βιομηχανίας για την ιταλική οικονομία. Ο ίδιος ο Agnelli παρείχε τις βεβαιώσεις στην ιταλική κυβέρνηση και με αυτόν τον τρόπο, αποφεύγονται οι κλήσεις στο στρατό για τους παίκτες της Granata. Πράξη, που μπορεί να θεωρηθεί σημείο προσέγγισης για τους δύο συλλόγους. 

Η επαναπροσέγγιση. Στα χρόνια που ακολούθησαν την κατάρρευση σε όλα τα επίπεδα της Torino, οι σχέσεις των δύο συλλόγων, σε διοικητικό επίπεδο, ήταν από ανύπαρκτες έως και αδιάφορες.

Η Granata, την πρώτη δεκαετία του 2000, είχε μετατραπεί σε ομάδα ασανσέρ μεταξύ των δύο πρώτων τη τάξει κατηγοριών του ιταλικού ποδοσφαίρου. Αντιμετώπιζε σοβαρά οικονομικά προβλήματα, τα οποία δεν της επέτρεψαν την άνοδο το 2005, ενώ την είχε εξασφαλίσει εντός των 4 γραμμών του γηπέδου. Εκείνη τη χρονιά, αναλαμβάνει τα ηνία της ομάδας ο Urbano Cairo, αποκτώντας το πλειοψηφικό πακέτο των μετοχών, με στόχο την οικονομική ανάσταση πρωτίστως, και δευτερευόντως την αγωνιστική.

Γεγονός, που μάλλον πέρασε στα «ψιλά» από τους διοικούντες τη Juventus, η οποία τότε μεσουρανούσε κι ετοιμαζόταν για το επόμενο βήμα κι εκτός Ιταλίας. Το 2006, χρονιά ορόσημο για το Campionato και την έκρηξη του Calciopolis, η Torino κερδίζει την άνοδο, η Juventus υποβιβάζεται στις δικαστικές αίθουσες και περιέρχεται σε 6ετές τέλμα, λόγω ανυπαρξίας σε όλα τα επίπεδα. Με την ανάληψη της προεδρίας της από τον Andrea Agnelli το Μάιο του 2011, όλα δείχνουν να αλλάζουν.

Οι δύο ομάδες ξεκινούν ένα είδος συνεργασίας και συνεννόησης εκτός γηπέδου, με στόχο τη μετατροπή της πόλης του Torino, σε ποδοσφαιρική μητρόπολη της Ιταλίας. Φιλοδοξία, που εξέφρασε από την πρώτη στιγμή ο Agnelli. Σ’ αυτή την κατεύθυνση η προσπάθεια του Cairo για κατασκευή ιδιόκτητου γηπέδου για την Torino στο οικόπεδο, που στεκόταν άλλοτε αγέρωχο το Stadio Filadelfia, βρήκε έναν ισχυρό σύμμαχο στο πρόσωπο του Agnelli. Για την εξέλιξη του έργου δε μπορούμε να είμαστε βέβαιοι, αλλά η στήριξη του Agnelli στο εγχείρημα αυτό μόνο θετικά μπορεί να γκελάρει στον κόσμο και των δύο ομάδων, δείχνοντας πώς οι σχέσεις τους έχουν περάσει σε άλλη φάση.

Το σημαντικότερο. Οι δύο σύλλογοι, ορκισμένοι εχθροί, έχουν μεταγραφικά πάρε-δώσε, δραστηριότητα που παλαιότερα ήταν απαγορευμένη. Ο Ogbonna πέρασε στην ασπρόμαυρη μεριά του Τορίνο το καλοκαίρι, ο Immobile ακολούθησε το αντίθετο δρομολόγιο. Με το ενδιαφέρον της Juventus για τον Cerci να είναι έντονο, δεν αποκλείεται η “la trattativa” να συνεχιστεί και το καλοκαίρι. Δείγμα ποδοσφαιρικού πολιτισμού.

Κλείνοντας το κείμενο, οφείλω να δώσω μια εξήγηση τον τίτλο του. Προκύπτει από την αντιφατική σχέση οπαδών και διοικήσεων των δύο ομάδων. Οι οπαδοί δεν έχουν θάψει το τσεκούρι του πολέμου, ενώ οι διοικήσεις μοιράζονται κοινό όραμα για την ποδοσφαιρική ανάπτυξη της πόλης του Τορίνο και συνεργάζονται αγαστά σε όλα τα επίπεδα. Οι τραγωδίες της Superga και του Heysel αποδεικνύουν περίτρανα πώς ο αθλητισμός ενώνει. Juventus και Torino έχουν κάτι κοινό: το οικοδόμημά τους βάφτηκε με το αίμα των ανθρώπων τους. Αυτό δείχνουν να το έχουν αντιληφθεί οι διοικήσεις κι ελπίζω να το αντιληφθούν σύντομα και οι οπαδοί εκατέρωθεν.

Εύχομαι ν’ απολαύσουμε ένα Derby della Mole βγαλμένο από τις δεκαετίες του ’40, του ’80, του ’90. Ένα ντέρμπι που θα ‘χει ολίγη από Mazzola, Piola, Platini, Scirea, Del Piero, Nedved, Buffon, Vidal, Cerci.

Forza!